Çocuklar ve Gençlerde Davranış Sorunları: Psikanalitik Bakış

Davranış sorunları, çocuğun ya da gencin çevresiyle sağlıklı ilişki kurmasını zorlaştıran, tekrarlayan olumsuz davranışlar olarak tanımlanabilir. Öfke patlamaları, saldırganlık, kurallara uymama, yalan söyleme, aşırı içine kapanıklık ya da dikkat eksikliği gibi farklı şekillerde kendini gösterebilir.

Psikanalitik açıdan bakıldığında, bu tür davranışların bilinçdışındaki çatışmaların ve duygusal ihtiyaçların dışavurumu olduğunu söyleyebiliriz. Çocuk ya da genç, içsel dünyasında çözemediği bazı korkularını, öfkelerini ya da bastırılmış duygularını bilinçli olarak ifade edemediğinde, bunlar davranış düzeyinde kendini gösterebilir.

“Davranış Sorunlarının Temel Sebepleri Nelerdir?”

Bilinçdışı Kaygılar ve Güvensizlik
- Çocuklar ve gençler, özellikle erken yaşlarda yaşadıkları travmalar ya da güvensizlik hisleri nedeniyle içsel bir huzursuzluk yaşayabilirler. Bu huzursuzluk, bazen agresif davranışlar, bazen de aşırı içe kapanıklık olarak kendini gösterebilir.
Bastırılmış Öfke ve İfade Edilemeyen Duygular
- Çocuk, duygularını sağlıklı bir şekilde ifade edemiyorsa, öfkesini ya kendine ya da çevresine yöneltebilir. Örneğin, ebeveynleri tarafından sıkça eleştirilen bir çocuk, içsel öfkesini saldırganlık ya da kurallara karşı gelme şeklinde dışa vurabilir.
Ebeveyn-Çocuk İlişkisi ve Bağlanma Problemleri
- Çocukluk döneminde ebeveynleriyle sağlıklı bir bağ kuramayan bireyler, zamanla davranış sorunları geliştirebilirler. Özellikle ihmal edilen, yeterince sevgi görmeyen ya da aşırı koruyucu bir ortamda büyüyen çocuklar, ya aşırı isyankâr ya da aşırı bağımlı bir yapıya sahip olabilirler.
Kimlik Gelişimi ve Ergenlik Dönemi Çatışmaları
- Ergenlik dönemi, bireyin kendi kimliğini bulmaya çalıştığı, ancak aynı zamanda çevresinden onay beklediği bir süreçtir. Eğer birey, ailesi ya da çevresi tarafından sürekli baskılanıyorsa, kendi benliğini ispat etmek için karşıt davranışlar sergileyebilir.
Bilinçdışı Suçluluk Duygusu ve Kendini Cezalandırma
- Freud’un teorisine göre, çocukluk döneminde bilinçdışında bastırılan suçluluk duyguları, kendine zarar verici ya da toplumdan dışlanmayı gerektiren davranışlarla ortaya çıkabilir. Çocuk, bilinçsizce “Ben kötü biriyim” inancını geliştirirse, olumsuz davranışlarıyla kendini cezalandırma yoluna gidebilir.

“Davranış Sorunları Nasıl Çözülebilir?”

Psikanalitik yaklaşımda, önemli olan sadece görünen davranışı değil, bu davranışın arkasındaki duygusal çatışmayı anlamaktır. İşte bazı temel çözüm yolları:

Duygularını Sözel Olarak İfade Etmelerini Sağlamak
- Çocuk ya da genç, duygularını kelimelerle anlatamıyorsa, bunu sanat, müzik, oyun ya da yazı yoluyla ifade edebilmesi sağlanmalıdır.
Davranışın Altındaki Mesajı Anlamak
- Bir çocuk sürekli yalan söylüyorsa, ona “Neden yalan söylüyorsun?” demek yerine, “Gerçekleri söylemenin sana zor geldiği durumlar var mı?” gibi açık uçlu sorular sormak daha faydalı olabilir.
Tutarlı ve Güvenli Bir Ortam Sağlamak
- Çocukların ve gençlerin sağlıklı sınırlar içinde büyümeleri çok önemlidir. Aşırı sert ya da aşırı gevşek disiplin yöntemleri, çocuğun dengesiz bir ruh hali geliştirmesine neden olabilir.
Olumsuz Davranışı Güçlendirmemek, Alternatif Sunmak
- Olumsuz davranışlara sürekli tepki vermek yerine, alternatif sağlıklı davranışlar öğretilmeli ve ödüllendirilmelidir.
Bilinçdışı Duyguları Açığa Çıkarmak İçin Profesyonel Destek Almak
- Eğer davranış sorunları uzun süredir devam ediyorsa ve çocuğun günlük yaşamını etkiliyorsa, bir uzmandan yardım almak en sağlıklı çözüm olacaktır.

“Ebeveyn ve Eğitimciler İçin Öneriler”

En önemli şey, çocuğun ya da gencin “sorunlu bir birey” olarak etiketlenmemesi ve onun aslında bir yardım çağrısında bulunduğunu anlamaktır. İşte bazı öneriler:

Yargılamadan, anlamaya çalışın. Çocuğun yaptığı her davranışın bir anlamı olabilir. Ona “Neden böyle yapıyorsun?” demek yerine, “Bu davranışın altında ne hissettiğini düşünüyorsun?” gibi sorular sorabilirsiniz.
Tutarlı ve güvenli bir ortam sunun. Çocuklar, ebeveynlerinin tepkilerini önceden tahmin edebilirse kendilerini daha güvende hissederler.
Sabırlı olun. Davranış değişikliği zaman alır. Çocuğunuzu hemen değiştirmeye çalışmak yerine, ona sağlıklı sınırlar içinde destek olun.
Destek almakta çekinmeyin. Eğer davranış sorunları çok şiddetliyse, bir uzmana danışmak en doğru adımdır.

Bu konu hakkında nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız veya bu konuda desteğe ihtiyaç duyuyorsanız çocuk ve ailelere yönelik psikoterapi hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgiye bağlantıdan ulaşabilir, merkezimizden randevu almak için buradan bizlere erişebilirsiniz.

Aysun Erol

Çocuk ve Ergen Psikoloğu