Çocuklar İçin Kayıp ve Yas
Bir kayıpla beraber çocuk daha önce hiç deneyimlemediği yeni bir duygu ile tanışır. Çocukların zor duygularla mücadele etme yeteneği sınırlıdır ve güven duyduğu bir yetişkinin duygusal olarak yanında olmasına, onu yönlendirmesine ihtiyaç duyarlar.
İlk önce yaşına bağlı olarak çocuğa ölümü anlatmak gerekir. Bunu yaparken soyut ve net olmayan açıklamalardan uzak durmak ve çocuğunuzun sorduğu her soruya elinizden geldiğince doğru cevap vermek önemlidir. Şu şekilde bir açıklama iyi olabilir; nasıl ki bitkileri tohum olarak ekeriz, zamanla büyürler ve bir süre sonra solarlar aynı hayvanlar ve insanlar da doğarlar büyürler ve ölürler. Bu açıklamayı yaparken bazen ölüm kelimesinin yetişkinler tarafından kullanılmadığı, onun yerine uzaklara gitti, melek oldu, uzak bir ülkede, hastanede gibi daha yumuşatmaya çalışarak aktarıldığı olabiliyor. Bu tarz açıklamalar çocukta kafa karışıklığına sebep olduğu gibi aynı zamanda beklentiye de sokabilir. Bunu önlemek için direk olarak ölüm kelimesini kullanmak gerekir. Bu açıklamayı çocuğun en güvendiği kişiler olan anne babaları tarafından yapılması gerekir. Eğer ki her ikisi de yoksa güvendiği başka bir yetişkin tarafından yapılabilir.
Yaşanan kayıplardan ilki ev hayvanın ya da bir aile büyüğünün kaybı olabilir. Özellikle aile büyüklerinden birinin kaybı olduğunda ebeveynler yaşanan üzüntüyle içine kapanabilir ya da bir süreliğine evin sabit düzeninde değişiklikler olabilir. Bu tabii ki bir zamana kadar normaldir ancak süre uzadıkça çocuk kendini güvensiz hissetmeye başlayabilir. Zihninde bazı kaygılandırıcı sorular belirebilir. Örneğin; Annem, babam ölecekler mi? Ne zaman ölecekler? Çocukların bu gibi sorularına yalan söylemeden yaşına göre cevap vermek oldukça önemlidir. Ancak her zaman şu an beraber ve güvende olunduğunda vurgu yapmak iyi olacaktır. Kayıptan sonra zamanla ebeveynler kendilerini iyi hissetmeye başladıklarında, çocuklar da korkularıyla daha rahat yüzleşebilirler.
Kayıptan önce hali hazırda bir hastalık varsa ve durum kötüleşiyorsa çocuğun yaşına bağlı olarak bir bilgilendirme yapmak iyi olacaktır. Hastalıkla ilgili yanlış bilgiler vermemek gerekir. Çocuğun yaşına uygun olarak vedalaşma yapılabilir. Yas sürecinde törenler, cenazeler ölümle yüzleşmek ve kabullenmek için oldukça önemlidir. Çocukların da bu törenlere katılması, yas sürecinin daha sağlıklı başlamasını ve vedalaşmayı sağlar. Ancak defin kısmına katılmaması daha iyi olacaktır ve bunun çocuğu aşırı strese sokmadığından emin olmak gerekir.
Bütün bu süreçte çocukların önceden hazırlanması, güvenilir bir yetişkinin yanında olması ve hissettiklerini paylaşabileceği alanlar açılması önemlidir. Yetişkinler de çocuklarının yanında üzülebilirler ya da ağlayabilirler. Eğer ebeveyn dağılmıyorsa duygularını yaşamasında bir problem yoktur. Duyguları çocuklardan saklamak, onlara da kendi duygularını saklamayı öğretir.
Aynı zamanda ölen kişiyi anmak da önemlidir. Beraber fotoğraflara bakmak, anılar hakkında konuşmak hem duyguların paylaşılmasına yardımcı olurken hem de yaşanan acının hafiflemesini sağlar. Ebeveyn duygularını kontrol edemiyorsa anma kısmı da çocuğun güvendiği bir başka yetişkin ile beraber yapılabilir.
Bu konu hakkında nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız veya bu konuda desteğe ihtiyaç duyuyorsanız çocuk ve ailelere yönelik psikoterapi hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgiye bağlantıdan ulaşabilir, merkezimizden randevu almak için buradan bizlere erişebilirsiniz.
Uzman Klinik Psikolog Miray Akbala