İçimizdeki Çocuğun İhtiyaçlarını Nasıl Fark Ederiz?
Yaşam deneyimlerimize anlam bulmak için belirli bir biçimde düzenlenmiş prensibe şema denilebilir. Şemalar, özellikle yaşamımızın erken dönemlerinde oluşup yaşam boyunca detaylanmakta ve artık uygulanabilir olmasalar da sonraki yaşam deneyimlerimizi etkileyebilmektedir. Temel görüş o dur ki, şemalar çocukluktaki çekirdek duygusal ihtiyaçlarımızın karşılanmamasından kaynaklanır. Evrensel olduğu varsayılan temel beş çekirdek duygusal ihtiyacımız vardır: Başkalarına güvenli bağlanma; özerklik, yeterlik, kimlik algısı; ihtiyaç ve duyguları ifade özgürlüğü, kendiliğindenlik ve oyun; makul sınırlar ve özdenetim.
Erken çocukluk döneminde bizim için iyi olduğunu varsaydığımız deneyimleri daha az yaşamamız, ihtiyaçlarımızın bir biçimde engellenmesi yaşamın ilerleyen dönemlerinde birileriyle güvenli ve doyurucu bir bağ oluşturmamızın önüne geçebilir. Güvenlik, korunma, istikrar, bakım, empati, sevgi ve ait olma ihtiyaçlarımızın giderilemeyeceğine inanırız. Aile dinamiğimizde daha soğuk, kısıtlayıcı, reddedici tutumlara sahip ebeveynlere sahip olabiliriz. Bu deneyimlere sahip bireylerde; terk edilme, kuşkuculuk ve kötüye kullanılma, duygusal yoksunluk, kusurluluk ve sosyal izolasyon şemaları olabilir.
Erken çocukluk döneminde örselenme deneyimine sahipsek özellikle hayatta kalabilme, bağımsız hareket edebilme, başarılı performans beklentisi ve çatışan beklentilerle ilgili durumlara ilişkin zorlanıyor olabiliriz. Aile dinamiğimizde ise iç içe geçmiş, özellikle güvenimizin kırıldığını hissettiğimiz, aşırı koruyucu ya da aile dışında yetenekleri sergileme konusunda desteklemede başarısız örüntüler gözlemleyebiliriz. Bu deneyimlere sahip bireylerde; bağımlılık, dayanıksızlık ve başarısızlık şemaları olabilir.
Erken çocukluk döneminde her durumu ve deneyimi fazlaca yaşamamız, el bebek gül bebek büyütülüp ailemizin de yaşamımıza aşırı müdahale ettiği, koruduğu dinamikler olabilir. Hal böyle olduğunda içsel sınırlarda, başkalarına ilişkin sorumluluklarımızda, başkalarının haklarına saygı duymakta, iş birliği yapmakta zorlanabiliriz. Aile dinamiğimizde ise serbestlik, disiplin yerine üstünlük duyguları, iş birliği yapma ya da amaçlara ulaşma konularında kısıtlılık gözlemleyebiliriz. Bu deneyimlere sahip bireylerde haklılık şeması olabilir.
Erken çocukluk döneminde söylediklerimizin çok da duyulmadığını, anlaşılmadığımızı hissettiğimiz deneyimlere sahipsek sevgi ve onay hissini alabilmek ve bağlılık hissini sürdürmek için kendi ihtiyaç ve gereksinimlerimizden çok bir diğerinin ihtiyaç ve beklentilerine odaklanıyor olabiliriz. Genellikle öfke ya da doğal eğilimlerimizi görmezden gelmeyi ya da bastırmayı tercih edebiliriz. Aile dinamiğimizde ise koşullu kabul üzerine bir ilişki vardır. Dolayısıyla sosyal kabul ya da ebeveynlerin duygusal ihtiyaçları daha önemli görünebilir. Bu deneyimlere sahip bireylerde boyun eğicilik şeması olabilir.
Erken çocukluk döneminde çok da kendi halimizde olamadığımız, baskılandığımızı hissettiğimiz, duygularımızı ifade edemediğimiz, rahat olamadığımız deneyimlere sahipsek kurallara uymaya, mükemmeli yakalayamaya ve duygularımızı kontrol altına almaya çalışıyor olabiliriz. Sürekli dikkatli ve tetikte olarak ahlaki ve performans içerikli konulara oldukça dikkatle yaklaşabiliriz. Aile dinamiğimizde ise katı, talepkar bir tutum gözlemlenebilir. Bu deneyimlere sahip bireylerde ise yüksek standartlar şeması olabilir.
Oldukça güçlü olan ve erken dönemde gelişen temalar, özellikle çekirdek aile içinde ortaya çıkmaktadır. Okul, arkadaşlık ilişkileri ve kültür gibi faktörler de yaşamımızda önemli bir yer tutarak şemanın gelişimine neden olabilirler.
Şema terapide, içimizdeki çocuğun sesine kulak vererek çekirdek ihtiyacını gidermesine yardımcı olabilmek için uyumlu yollar bulmasını sağlayabiliriz.
Bu konu hakkında nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız veya uyguladığınız yöntemler işe yaramıyorsa bireysel psikoterapi hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgiye bağlantıdan ulaşabilir, merkezimizden randevu almak için buradan bizlere erişebilirsiniz.