Çocukluk ve Ergenlikte Duygusal Yeme

Beslenme; sağlığı korumak ve yaşam kalitesini yükseltmek için bilinçli yapılması gereken bir davranıştır. Ancak yemek yeme sadece açlığı gidermek ve hayati şartlarını devam ettirmek için yapılır. davranışlarımızı yönlendiren en önemli ve güçlü kaynak olan duygularımız yemekle olan ilişkimizde de etkili olmaktadır. Bireyler yoğun duygular yaşadıklarında yeme davranışları normalden farklı olabilmektedir ve duygusal yeme davranışına yönelim görülmektedir.

Fizyolojik açlık; yavaş yavaş oluşan, midenizden gelen sinyallerle anlaşılan, yemek seçeneklerini düşünebildiğiniz ve karar verdiğiniz, yemeğinizi yedikten sonra doyurulan bir dürtüdür. Fiziksel açlık hisseden kişiler, yemek yedikçe doygunluk hisseder ve her türlü besin ile açlık hissini bastırabilir.

Duygusal açlıkta ise; fiziksel bir belirtinin olmadığı, dışa vurulamamış, ifade edilememiş, doyurulamamış birtakım duygular nedeniyle yaşanan ani gelen doyumsuzluk hali söz konusudur.

Duygusal açlık hisseden kişiler bir kısır döngü içinde yaşamlarını sürdürürler. Duyguları ile baş edemedikleri zamanlarda yemek yedikleri, kilo aldıkça mutsuzlaştıkları ve daha çok yiyerek rahatlama çabasına girmeleri kısır bir döngü oluşturur. Aşırı yemek yeme atakları anlık rahatlama hissi sağlar ancak sonrasında yoğun pişmanlık ve suçluluk duygusu hissedilir. Bu duygularla baş edebilmek için tekrar yemek yeme davranışına yönelinir. Çocuk ve ergenler, hem duygusal hem de fiziksel olarak gelişmekte oldukları dönemlerde kendilerini duygusal anlamda iyi hissetmek için yemek yeme davranışını kullanmaya başlayabilmektedir.

Çocuklarınızın Yeme Alışkanlıkları Duygusal mı, Fiziksel mi?

Günümüzde çocuklar ve ergenlerde kontrolsüz şekilde yemek yemenin oranının fazlalaştığı görülmektedir. Ancak çocuklarla ergenleri birbirinden ayırmak önemlidir. Ergenlikte hem fiziksel hem de duygusal gelişimler eş zamanlı olarak yaşanmaktadır. Bunun göz ardı edilmemesi gerekir. Bu dönemde kilo artışı fazlalaşabilir. Ergenlikte ani başlayan bu atakların nedenlerini iyi anlamak gerekir.

Öncelikle çocuklarınızın yeme alışkanlıklarına bir göz atın. Sorulara verdiğiniz yanıtların sonuçlarında fiziksel mi yoksa duygusal mı yemek yeme alışkanlıkları olduklarına dikkat edin.

• Hangi durumlarda yemek yemeye yöneliyor?
• Tok mu aç mı olup olmadığını fark ediyor mu?
• Ne kadar sıklıkla yemek yiyor?
• Acıktığı için mi yoksa farklı bir duygu nedeniyle mi yemeye yöneliyor?
• Ne tarz yiyecekler seçiyor? Sağlıklı mı? Sağlıksız ve anlık enerji veren yiyecekler mi?
• Günün hangi saatlerinde yeme ihtiyacı artıyor?
• Yeme davranışını keyif alarak mı yoksa hızlı ve keyif almadan mı yapıyor?
• Yedikten kısa bir süre sonra açlık veya bir şey yeme ihtiyacı hissediyor mu?
• Yemek saati geciktiği zamanlarda bekleyebiliyor veya tolere edebiliyor mu?

Duyguları ile baş etmekte zorlanan çocuklarda ve gençlerde aç olmasa dahi bir şeyler yeme ihtiyacı duyma ve kontrolsüzce yeme ihtiyacı doğmaktadır. Kendilerini ifade etmekte zorlanan ve rahatlama yolunu yemek yoluyla giderebilen çocuk ve ergenler aşırı yeme davranışını alışkanlık haline getirebilmektedir. Çocuklarınıza göz atın. Yediklerinden tatmin olmuyor tatmin olmadıkça da daha çok yiyor ve sonunda da pişman oluyorsa, bilmelisiniz ki o sırada midesini değil duygularını doyurmaya çalışıyor.

Yaşanan Olumsuz Duyguların  Sebebi Ne olabilir?

• Ergenlik döneminin beraberinde getirdiği duygulanımları ile baş edememe,
• Depresif duygudurumları,
• Yalnızlık duygusu ile baş edememe,
• Stres faktörleri ve gerginlik,
• Akran zorbalığı veya baskısı,
• Maruz kaldığı sosyal medya içerikleri,
• Boşluk doldurma isteği,
• Yetersizlik duygusu ile baş edememe,
• Öfke, endişe, üzüntü, mutsuzluk, suçluluk, pişmanlık gibi olumsuz duygu durumları ile baş edememe,
• Stres,
• Olumsuz ebeveyn tutumları,
• Kişilik ve mizaç özellikleri,
• Sıkıntı anında yapacak bir şey bulamama olarak sayabiliriz.

Duygusal Açlıkla Baş Etme Yolları

Duygusal yeme davranışıyla başa çıkmada önemli rol oynayan faktörler:

• Öncelikle bedensel farkındalığın sağlanması aşamasıdır. Çocuklar için aç olup olmadıklarını fark etmek (açlık hissini tanımak), ne kadar yemek yediklerinde doydukları, ne yemeye ihtiyaç duyduklarını bilmek bedensel farkındalık aşamasını oluşturmaktadır.
• Sonraki aşama ise duygusal farkındalık aşamasıdır. Bu aşamada çocuğunuzun hangi zamanlarda ve ne sıklıkla yeme davranışına yöneldiğini tespit etmek önem taşır. Ani gelen bir istekle mi yoksa fiziksel belirtiler sonucunda mı yediklerinin farkında olmaları önemlidir. Yemek yerken veya öncesinde bir duygu yaşayıp yaşamadıklarını tespit edin. Bunları tespit edebilmek için yapılabilecek en iyi yöntem; her gün ne yediklerini yazmaları ve farkettikleri duyguları not almalarıdır. Bu yöntem zamanla duygularını daha fazla fark etmelerini sağlayacaktır.
• Duygusal açlık ve yeme ataklarının kısır döngü olduğunu anlatın. Canları bir şeyler yemek istediğinde 3-4 dakika bu isteklerini ertelemeleri için onları teşvik edin.
• Sonrasında gelen adım ise; Farkındalıklar arttıkça varolan davranışı ve alışkanlıkları değiştirmeye başlamaktır. Çocukların yemek alışkanlıklarını değiştirme çabalarında onlara destek olabilecek kendi seçtikleri birinin yardımı başarılı olma oranlarını artabilmektedir.
• Onları eleştirmek veya suçlamaktan kaçının. Neye ihtiyaçları olduğunu anlamak çok önemlidir. Onlara neyin iyi geleceğini sorun. Yanında olduğunuzu hissettirin. Kendisini ifade etmesi için alan yaratın ve onu dinleyin.
• Sıkılmış olmak ya da yapacak bir şey bulamamak yaygın bir duygusal yeme tetikleyicisidir. Bu nedenle çocuklarınızın sıkıldıklarında yapabilecekleri farklı alternatifler yaratmasına yardımcı olun. Dikkatlerini dağıtmak ve o anda yeme davranışına yönelmek yerine farklı bir davranış kalıbı ile yer değiştirmesine çalışılmaları için onları teşvik edin.
• Farklı ilgi alanları bulmak için kendilerini tanımalarına yardımcı olun. Nelerden keyif alıyorlar? Ne yapmak onları sakinleştirip daha mutlu hissettiriyor bunları bulmasına yardımcı olun. Buldukları alanlara odaklanmalarını sağlamaya çalışın. Neyin ona iyi geldiğini anlaması için fırsatlar yaratın.
• Başarabildiklerini hissetmek motivasyonlarını arttıracaktır. Onları motive edin ve başardıkları anları hatırlatın.

Çocuğunuz duygusal yeme davranışı ile başa çıkılamadığını hissediyor ve kısır döngüyü kıramadığını farkediyorsanız çocuk ve aile terapisi hizmetimiz hakkında detaylı bilgiye bağlantıdan ulaşabilir randevu almak için merkezimizi arayabilirsiniz.

Ece Gürani

Çocuk ve Ergen Psikoloğu/Psikoterapist