Çocuklar yaşamlarının ilk evrelerinde, hayatları boyunca geçecekleri her evreden daha fazla şey öğrenirler. Bu yaşlarda öğrenme, çocukların çevrelerindeki insanlardan, dünyadan ve de oyun yoluyla oluşur. Oyun duyguları kontrol ve ifade etmeyi öğrenmede gerçekten çok önemlidir.
Aynı zamanda oyun çocuklara yaptıkları şeyler ve neyi nasıl öğrendikleri üzerinde güç sahibi olmaları için bir fırsat verir. Oyun oynarken çocuklar, karar verme konusunda daha çok imkân elde ederler. Bu çocuklarda yetkinlik, güven ve öz yeterlilik hislerini oluşturduğu için benlik bilincinin gelişmesi için önemlidir.
Çocuklar Nasıl Oyun Oynarlar?
Çocuklar, fiziksel yeteneklerini test edebilecekleri; koşma, tırmanma, zıplama keşfetme gibi oyunlar oynamaktan keyif alırlar. Bu tarz oyunlar çocukları mutlu eder ve hayatlarının her alanında kullanabilecekleri güveni inşa eder.
2 yaşlarda oyun
- Sizlerle basit saklambaç ya da kovalamaca oynayabilecekleri; koşabilecekleri oyun alanlarından hoşlanırlar ve bu şekilde bağımsızlıklarını inşa ederken fiziksel becerilerini de test etmiş olurlar.
- Başka çocukların yanında oyun oynamaya başlarlar.
- Arkadaşlık hakkında öğrenmeye başlarlar, tercih ettikleri ya da tanıdıkları oyun arkadaşları olabilir ancak yaşıtlarıyla paylaşmaya ya da beraber oynamaya henüz hazır olmayabilirler.
- Çoğu zaman yeni şeylere geçmeden önce aynı şeyi tekrar tekrar yapmak hoşlarına gider.
- Eğer kendilerini gerçekten güvende hissediyorlarsa, hareket etmeye hazırdırlar.
3-4 yaşlarda
- Oyun yoluyla kim oldukları, yaşıtlarıyla nasıl uyum sağlayacakları ve bir araya gelebilecekleri hakkında çok şey öğrenirler.
- Bir oyuncağın ya da çocuğun birçok şeyi temsil edebileceği sembolik veya taklit oyunlarıyla ilgilenirler. Örneğin, 4 yaşındaki Zeynep, başında bir dalla bahçede oturarak ağaç olduğunu söyler. Bu dal hayal gücünün nereye gittiğine bağlı olarak aynı zamanda bir taç, sihirli bir değnek ya da kılıç olabilir.
- Oyunlar için kurallar koymaya başlarlar; oyunda kimin ne olabileceği veya ne yapması gerektiği gibi. Genelde, oyunlar bu kadar erken bir dönemde ayrılmaya başlar çünkü bir başkası farklı kurallar isteyebilirler ve çocuklar henüz farklılıklarını görüşme becerilerine sahip değildirler.
Birçok küçük çocuk süper kahramanlar, periler ve diğer güçlü ve büyülü karakterler gibi davranmayı severler. Fantezi oyunları, gerçek ne olursa olsun çocukların güçlü ve büyülü hissetmesini sağlar. Çocukların oyunlarını desteklemek, onların kabul edilmiş hissetmesine ve duygularını ifade etmesine yardımcı olur. Kabul edilmek, olumlu benlik duygusunun oluşmasında önemlidir. Çocuklar bu sayede, oldukları gibi kabul edildiklerini, kim oldukları veya nasıl hissettikleri hakkında cezalandırılmayacaklarını ve yargılanmayacaklarını öğrenirler. Çocuklar, çizim ve boyama, su, çamur ve kum, kuklalar ve giysi giydirme oyunlarını oynarken duygularını yıkıcı olmayan birçok şekilde ifade etmek için desteklenebilirler. Bu faydalı beceri şimdi ve ileride çocukların duygularını ifade etmenin ve yönetmenin yararlı yollarını öğrenmelerine yardımcı olur.
Oyun, çocukların duygusal gelişimine katkıda bulunmanın ve kendi yeteneklerini kullanarak güven inşa etmelerinin yanı sıra onların gelecekteki ilişkilerinin temelini oluşturacak sosyal becerilerini geliştirmek ve öğrenmek açısından da önemliler. Bu beceriler zamanla gelişir.
Çocukların oyunlarının desteklenmesi onların gelişim ve refahını destekliyor
Çocuklar kendi kendileri, birbirleri ve yetişkinlerle oyun oynayarak çok şey öğrenirler. Yetişkinlerin, çocukların oyunlarına katıldıkları zamanlar onlar için çok özel olabilir. Çocuklarla beraber oyun oynamak için her gün çok az zaman bile yaratsanız, bu onların öz saygılarının oluşmasına yardımcı olurken onlarla yakın ilişkiler kurmanızı sağlar.
Yetişkinler çocuğun ihtiyaçları doğrultusunda oyunlarını farklı şekillerde destekleyebilirler. Örneğin:
- Eğer çocuk bir oyun ile meşgulse, yetişkin basit bir şekilde gözlem yapıp çocuğun nasıl oynadığın, nelerde iyi olduğunu ve neleri yapmaktan hoşlandığını öğrenebilir.
- Bazı zamanlar ise çocukların oyunları iyi gitmez ve yardıma ihtiyaç duyabilirler. Mesela uğraştıkları bir şey onları hayal kırıklığına uğratabilir ve vazgeçmek isteyebilirler.
- Eğer çocuk oyun oynamıyorsa ama kesinlikle bir şeyler yapmak için bakınıyorsa bu yetişkinler için çocuğu oyuna davet etmek için uygun zaman olabilir. Bu yeni bir oyun öğrenmek, masal dinlemek, şarkı söylemek ya da sadece eğlenmekten ibaret olabilir.
Kısacası bir psikolog olarak benim için etkili oyun, çocuk söz konusu olduğunda çok değerli bir etkileşim alanıdır. Oyunun oyun olabilmesi için altın kelime ise “sahiciliğidir”. Bir diğer deyişle kendini oyuna kaptırma, anın içinde oluş ve kendini oyuna veriştir. Filozof Huizinga, biz insanları Homo Ludens, “Oynayan İnsan” olarak tanımlayarak insanın en temel özelliğinin oyunun içinde yaratmak ve hayal etmek olduğundan bahseder. Çocuklarımızla oynadığımız destekleyici, kabul edici ve en önemlisi sahici oyunların daha niceleri olması dileğiyle..
Miray Sanan
Uzman Klinik Psikolog