Eğitim Sistemimiz Karşısında Sınav Kaygısı

Eğitim Sistemimiz Karşısında Sınav Kaygısı

Eğitim sistemi her geçen gün daha karmaşık ve öğrenciyi daha da zorlayacak bir hal alıyor. Hayatının en güzel yıllarını okulda ve dersanelerde geçiren öğrenci her yıl daha da zorlaşan aşamalarla karşı karşıya kalıyor. Bunun yanı sıra sıkça değişen kurallar ve yaptırımlar nedeni ile her sene öğrenciler yeni sisteme adapte olmakta oldukça güçlük çekiyorlar. Merkezimize “sınav kaygısı” şüphesiyle başvuran ailelerin sayısı giderek artış gösteriyor. Kaygının belirsizlikler nedeniyle bireyde daha çok panik duygusunu körükleyeceğini düşünürsek vakaların artışı sebepsiz yere değil. Sürekli değişen ve belirsizleşen sistem nedeniyle birçok öğrenci giderek paniğe kapılıyor. Sistemin yanı sıra çocuğundan yüksek beklentisi olan aileler ve öğretmenler de işin içine girdiğinde kaygı kaçınılmaz oluyor. Öğrenci bu durumda kaygıdan uzakta durabilmek amacıyla ya tamamen umursamaz bir tutum sergiliyor ya da kaygıyı oldukça yoğun yaşıyor.

Peki sınav kaygısı nedir?

Sınav kaygısı, öğrencinin öğrendiklerini sınav sırasında verimli bir şekilde kullanmasını engelleyen ve akademik başarıyı olumsuz etkileyen yoğun bir kaygı türüdür. Hem fiziksel, hem bilişsel hem de duygusal boyutta birçok belirtisi bulunmaktadır. Fiziksel belirtiler olarak; kalp atışlarında hızlanma, baş dönmesi, nefes alışverişinde düzensizlik, terleme veya üşüme vb. sayılabilir. Duygusal boyutta; gerginlik, sinirlilik, karamsarlık, korku (bildiklerini yapamama), endişe, panik, kontrolü yitirme ve güvensizlik hissi, çaresizlik ve heyecan görülebilir. Bilişsel belirtilerde ise; sınavda başarısız olma korkusu, sınav sonucunun hayatını yönlendirecek olan yegane güç gibi algılanması da sayılabilir.

Sınav kaygısını azaltmak için neler yapılabilir?

Kaygıyı tümüyle yok etmek kişinin motivasyonunu azaltacağı için, öğrencinin sınav öncesi kaygılanması işe yaracaktır. Bu kaygı onu düzenli ders çalışmaya ve programlı olmasına yardımcı olur. Fakat gereğinden fazla kaygılanması onun aşırı ve düzensiz ders çalışmasına ve bildiklerini sınav sırasında kullanmasına engel olur. Bu tip durumlarda bir ergen psikoloğu ile görüşülmesi gerekmektedir. Orta düzeyde kaygılanmak daha yerinde bir durumdur.

Ebeveynin yüksek beklentisi sınav kaygısı yaratabilir!

Öte yandan ebeveynlerin ve öğretmenlerin çocuktan yüksek bir beklentiye sahip olmaları öğrenciyi fazla kaygılandırabilir. Ailenin ve öğretmenlerin çocuğun gerçek performansı üzerinden bir beklenti geliştirmeleri daha yerinde bir tutum olacaktır.

Elde edilen başarılar karşısında daha az olumsuz eleştiri yapın!

Bir diğer kritik nokta çocuğun başarısı üzerine olumsuz eleştirilerden kaçınılmasıdır. Çevrenizdeki başarılı öğrencilerle kıyaslama yapmak ya da başarısızlık karşısında tutumunuzun sert oluşu çocuğunuzda kaygı yaratır. Sonuç ne olursa olsun tüm sevginizle onun yanında olduğunuzu belirten davranışlar çocuğunuzun kaygısını azaltır.

Dünyanın sonu değil!

Kimi öğrenciler sınavlardan elde edeceği başarıların mutluluğa giden tek yol olduğuna inanırlar ve bu durum da kaygıyı arttır. Bunun gerçekçi bir düşünce olmadığına dair çocuğunuzla konuşun

Öğrencilerin sınava hazırlanırken kaygıları ile başedebilmeleri için yapabilecekleri nelerdir?

• Sınavdan alacağınız sonucun hayatınızın olumlu ya da olumsuz ilerlemesine dair tek belirleyici olduğu fikrinden uzaklaşın. Sınav hayatta başarılı olmanın tek yolu değildir.
• Sınava hazırlanırken sadece tek bir hedefle ilerlemeyin. Mutlaka bir B planınız olmalı, aksi takdirde bu hedefi elde edememenin getirdiği kaygıyı çok daha yoğun yaşarsınız. İkinci bir plan hazırlık aşamasında sizi rahatlatacaktır.
• Elde ettiğiniz başarı sadece sizi ilgilendirir, olumsuz yorumlara kulak tıkayın, özgüvenli davranın. Ne istediğinizi ve bununla nasıl başa çıkacağınızı ancak siz belirleyebilirsiniz.
• Hazırlık aşaması sizin için zorlayıcı geliyorsa ya hep ya hiç şeklinde düşünmekten vazgeçip, ufak adımlarla hazırlanmaya çalışın. 5 saatlik hedef koymak gözünüzde çok büyüyeceği ve bir türlü çalışmanın başına geçemeyeceğiniz için, hedefinizi küçük tutup önce 1 saat ile başlayabilirsiniz.
• Bol bol deneme sınavlarına katılın, bu hem test becerilerinizi geliştirir ve kendiniz için en uygun hedefi belirlemenize de yardımcı olur. Çok kez deneyimlediğiniz bir durum bir süre sonrasında alışacağınız için daha az kaygılanırsınız.
• Arkadaşlarınızla kendinizi kıyaslamayı bir kenara bırakın, bu sizi sadece üzecek ya da kaygılandıracaktır. “Olduğum halimle iyiyim,” düşüncesine odaklanmak bu rekabetinizi törpüleyecek ve gereksiz yere kaygılanmayacaksınız.

Öğrencilerin sınav esnasında kaygılarını yenebilmek için yapabilecekleri nelerdir?

• Sınav esnasında kimi zaman sınavla alakası olmayan birçok düşünce dikkatimizi dağıtabilir. Bu deneyimi hemen hemen birçok öğrenci yaşamıştır. Aslında bu durum oldukça normal olan fizyolojik bir süreçtir. Beynimiz dakikalarca aynı aktivite üzerinde dikkatini yoğunlaştırdığında kimi zaman kendini dinlendirebilmek için dikkatini dağıtır. Bu durumla karşılaştığınızda panik olmayın; bu en fazla 30 saniye sürecek olan geçici bir süreçtir.
• Birçok öğrenci sınav başladıktan sonraki ilk dakikalarda kolayca sınava adapte olamazlar. Bunun başlıca sebeplerinden birisi de sınavla ilgili yoğun yaşanan heyecan durumudur. Sınavın başında dikkati toplayamamak panik yapılacak bir durum değildir. Sınava konsantre olmak için yoğun çaba harcamayın. Bu zaten kendiliğinden geçecek bir durumdur. Eğer konsantre olmak için yoğun çaba harcarsanız ve başaramazsanız bu sizi daha da kaygılandıracaktır.
• Kimi zaman sınav esnasında işlerin kötüye gittiğini düşünerek kaygılanabilirsiniz.

Örneğin:

“ Birçok soruyu yapmakta zorlandım, diğerlerinde de zorlanacağım.”

“Yaptıklarımın çoğu bence yanlış, başarısız olacağım.”

“Bir sürü yapamadığım boş sorum var; diğerlerini de yapamayacağım” gibi.

Bu tür anlarda şunu asla unutmayın; bu sınava yeteri kadar hazırlandıysanız; kimi sorular zor kimileri de kolay gelecektir. Tüm kitapçığı görmeden paniklemeyin, çözemediğiniz sorulara değil; yapabileceklerinize odaklanın.  Kimi soruları boş bırakmanız diğer soruları da boş bırakacağınız anlamına gelmez. Kendinize zaman tanıyın.

• Sınav sırasında yaşadığınız kaygı iyice yoğunlaşır ve konsantre olamaz hale gelirseniz, kalemi ve kitapçığı 10 saniyeliğine bir kenara bırakın. Bu 10 saniye boyunca burnunuzdan karnınızı şişirircesine derin nefes alın ve bu nefesi yavaş yavaş ağzından verin. Sınavda 10 saniye bile kaybetmek istemiyorum diyebilirsiniz fakat kaygınızla uğraşarak dakikalar kaybetmek yerine 10 saniye kaybetmek daha akıllıca olacaktır.

Tüm bu önerilere rağmen kaygınızla ilgili ilerleme kaydedemiyor ve önerilerimizi uygulamanıza rağmen yol alamadığınızı düşünüyorsanız merkezimizden randevu alabilir, çalışma şeklimizle ilgili detaylı bilgiye bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Aysun EROL

Çocuk ve Ergen Psikoloğu